“Ölüm-zülüm” söz birləşməsi Azərbaycan dilində zərf kimi işlənir və “çox çətinliklə, böyük əziyyətlə, gücbəla ilə” mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izah bu söz birləşməsinin ifadə etdiyi əziyyətin miqyasını tam əks etdirmir. “Ölüm” sözü burada həqiqi ölüm mənasında deyil, metaforik mənada, yəni çox ağır, həyatı təhlükə altına atan dərəcədə çətin bir vəziyyəti ifadə etmək üçün işlədilir. “Zülüm” sözü isə ədalətsizliyə, əziyyətə, təzyiqə işarə edir. Beləliklə, “ölüm-zülüm” söz birləşməsi bir işi yerinə yetirmək üçün qarşılaşılan nəhəng çətinliklər, maneələr və əziyyətləri təsvir edir; bu çətinliklər o qədər böyükdür ki, insanın həyatını da təhlükəyə ata bilər.
Söz birləşməsinin mənşəyi əsasən hər iki komponentin ifadə etdiyi ağır vəziyyətlərin birləşməsindən qaynaqlanır. “Ölüm” sözünün metaforik işlənməsi bu birleşmenin ifadə qüvvəsini artırır. Söz birləşməsi adətən bir işin çətinliklə yerinə yetirilməsini vurgulanmaq üçün işlədilir.
Misal cümlələr:
- O, ölüm-zülüm tapdığı sənədi oxudu.
- Ölüm-zülüm daşıyıb, nəhayət, zirvəyə çatdı.
- Qışda ölüm-zülüm yola düşdülər.
- Evini ölüm-zülüm təmir etdirdi.
Bu cümlələrdə göründüyü kimi, “ölüm-zülüm” söz birləşməsi müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilir və hər dəfə də həddindən artıq çətinliklə qarşılaşmanı və bu çətinlikləri dəf etməyi ifadə edir. Söz birləşməsinin əsas xüsusiyyəti onun ifadə etdiyi çətinliyin həcminin böyüklüyünü və təhlükəsini vurğulamasıdır.