izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Pencər sözü Azərbaycan dilində müxtəlif yeməli yabanı otların ümumi adı olaraq işlənir. Lüğətlərdə daha çox sadə bir məna ilə – yeməli yabanı otlar – izah olunsa da, əslində bu sözün semantik spektrini daha geniş təhlil etmək mümkündür. Pencər termini altında əməköməci, gicitkən, cincilim kimi müxtəlif növ bitkilər birləşir, lakin bu bitkilərin hamısı eyni növə aid deyil və onların qida dəyəri, tərkibi, hətta dadı da fərqlənə bilər. Beləliklə, "pencər" anlayışı daha çox bu bitkilərin yeməli, xırda və adətən, yabanı bitki olmaları ilə xarakterizə olunan ümumi xüsusiyyətlərinə əsaslanır.

Etimoloji baxımdan, "pencər" sözünün mənşəyi hələ də tam dəqiqləşdirilməmişdir. Ancaq bəzi araşdırmalara əsasən, türk dillərindəki müxtəlif köklərlə əlaqələndirilə bilər. Mümkündür ki, "pencər" sözü "pəncərə" (dəlik, açılış) sözü ilə əlaqəli olsun, çünki bu yabanı otlar çox vaxt sıx bitən yerlərdə, meşəliklərdə, kənarlarda bitir və ətrafda “dəliklər” yaradır. Digər bir ehtimal isə, sözün bitkilərin kiçik və incə olmasına işarə etdiyini fərz etməkdir. Bu məsələ ətraflı leksikoloji araşdırmalar tələb edir.

Cümlə içərisində "pencər" sözünün işlənməsinə baxaq: "Bu il pencər bol-bol bitib" – bu cümlədə "pencər" ümumi bir mənada istifadə olunur və müxtəlif növ yeməli yabanı otların bol miqdarda olduğunu bildirir. Digər bir nümunə: "Ana, pencərdən xəmir düzəldək" – bu cümlədə isə "pencər" konkret bir yeməli ot növünü, yəni xəmir hazırlamaq üçün istifadə olunan konkret bir bitkini ifadə edə bilər. Kontekstdən asılı olaraq "pencər" sözünün mənası dəqiqləşir. Məsələn, kənd yerlərində yaşayan insanlar arasında müəyyən bir pencər növü üçün xüsusi bir yerli ad da ola bilər.

Nəticə etibarilə, "pencər" sözü Azərbaycan dilinin leksikasında yeməli yabanı otların ümumi adını ifadə edən, lakin kontekstdən asılı olaraq mənasını dəqiqləşdirən bir termindir. Onun etimologiyası və dəqiq semantik sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün daha ətraflı linqvistik tədqiqatlar aparmaq zəruridir. Verilən nümunədəki “[Nabat Firəngizə:] Böyük olanda nə olar, bıçağı götür, kətənin pen…” cümləsinin davamı məlum olmadığı üçün "pen" sözünün "pencər" sözünün qısa forması olduğunu fərz etmək olar. Tam cümlənin olması halında, daha dəqiq təhlil mümkündür.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz