Pıqqıltı sözü Azərbaycan dilində geniş mənada mayenin qaynama səsini ifadə etsə də, daha dəqiq və geniş mənada qazın mayedən ayrılması, mayenin buxarlanması, qaynama və ya qızma prosesində yaranan, təkrarlanan, xırda, qısa, həcmsiz səs-küy kimi təsvir edilə bilər. Bu səs, mayenin quruluşuna, temperaturuna, təzyiqə və qaynama qabının formasına görə müxtəliflik göstərə bilər. Sözün fonetik quruluşundan da aydın görünür ki, səsin kiçik, tez-tez təkrarlanan və nisbətən zəif olması vurğulanır. "Pıqq" morfeması, həcmsiz və qısa səsləri ifadə edir. "-ltı" isə davamlılığı, təkrarlanmasını bildirir.
Məsələn, suyun qaynama səsi "pıqqıltı" ilə ifadə olunsa da, qaynar yağın səsi "çırpıntı", ya da "çınqıltı" kimi başqa sözlərlə təsvir edilə bilər. "Pıqqıltı" daha çox təmiz, duru mayelərin qaynama səsinə aid edilir. Misal olaraq, samovarın, çaydanın və ya qazancığın əvvəlki qaynama mərhələsindəki səsini xarakterizə edir. Közün söndüyü, qaynama yavaşladığı zaman "pıqqıltı"nın kəsilməsi də bu sözün qaynama ilə bağlılığına işarədir.
"Pıqqıltı" sözü məcazi mənada da işlənə bilər. Məsələn, bir çox insanın eyni vaxtda alçak səslə danışması, və ya bir çox kiçik səslərin bir araya gəlməsi "pıqqıltı" kimi təsvir oluna bilər. Bu halda, səsin mənbəyi maye deyil, çoxlu sayda kiçik səslərin bir araya gəlməsidir. Beləliklə, "pıqqıltı" sözü, səsin xarakterini (kiçik, tez-tez təkrarlanan, qısa) ifadə edir və mənbəyini (maye qaynama prosesi) tamamilə əhatə etmir.
Etimalogiyası: "Pıqqıltı" sözü onomatopoetik (səsi təqlid edən) bir sözdür. Yəni sözün fonetik quruluşu ifadə etdiyi səsi əks etdirir. "Pıqq" hissəsi səsin xarakterini, "-ltı" isə davamlılığını bildirir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Samovarın sərin pıqqıltısı səhər səssizliyini pozdu.
- Qaynar suyun incə pıqqıltısı mətbəxdə əks olundu.
- İnsanların pıçıldaşıb danışmaları zalda xırda bir pıqqıltı yaradırdı.