Pozitivizm [lat. positivus – müsbət]: Pozitivizm, əsasən 19-cu əsrdə yaranmış və elm fəlsəfəsinin bir məktəbini təşkil edən fəlsəfi bir yanaşmadır. Bu yanaşmanın özəyini, biliyin yalnız elmi metodlarla əldə edilə bilən, müşaidə olunan və ölçülən hadisələrə əsaslanmalı olması təşkil edir. Başqa sözlə, pozitivizm yalnız empirik olaraq təsdiq edilə bilən, yəni duyğular vasitəsilə təcrübədə yoxlanıla bilən biliyə üstünlük verir. Metafizik spekülasyonlar, dini inanclar və ya əxlaqi dəyərlər kimi obyektiv olaraq yoxlanıla bilməyən iddiaları qəbul etmir.
Pozitivizmin əsas prinsiplərindən biri, təbiət elmlərinin metodlarının bütün elm sahələrinə tətbiq edilə biləcəyidir. Bu, sosial elmlərin də riyazi və statistik metodlar vasitəsilə obyektiv şəkildə öyrənilə biləcəyini iddia edir. Pozitivistlər, elmi biliyin kümülativ olduğunu, yəni əvvəlki biliklər üzərində qurulduğunu və zamanla daha da inkişaf etdiyini düşünürlər. Elmi nəzəriyyələrin dəyişməsi, daha dəqiq və etibarlı müşahidələr və ölçmələr sayəsində baş verir.
Lakin pozitivizm tənqidlərdən də uzaq qalmayıb. Əsas tənqidlərdən biri, onun insan təcrübəsinin və sosial həyatın mürəkkəbliyini tam əhatə edə bilməməsidir. Subyektiv təcrübələr, dəyərlər və mənalar, pozitivizmin obyektivliyinə zidd görünür. Bundan əlavə, pozitivizmin, elmin neytrallığını və dəyərlərdən asılılığını iddia etməsi də sual altındadır. Çünki elmi tədqiqatlar, mövzunun seçilməsindən, nəticələrin şərh edilməsinə qədər müxtəlif mərhələlərdə tədqiqatçının dəyər mühakimələrindən təsirlənə bilər.
Müxtəlif cümlələrdə işlənmə nümunələri:
- Auguste Comte pozitivizmin banisi hesab olunur.
- Onun sosial elmlərə pozitivist yanaşması tənqid olunmuşdur.
- Müasir elmi tədqiqatlarda saf pozitivizm nadir hallarda tətbiq olunur.
- Pozitivist epistemologiya, biliyin mənbəyini duyğulara əsaslandırır.
- Postpozitivizm, pozitivizmin bəzi məhdudiyyətlərini aradan qaldırmağa çalışır.