Sərbaz sözü fars dilindən (سرباز - sarbāz) gəlmişdir. Əslində "baş" və "tutmaq" mənalarını ifadə edən iki kökdən - "sər" (baş, rəhbər) və "baz" (tutmaq, ələ keçirmək, idarə etmək) - törəmiş mürəkkəb bir sözdür. Lüğətlərdəki "əsgər, döyüşçü" tərifi onun əsas, ən geniş yayılmış mənasını əks etdirir. Ancaq sözün etimologiyasına nəzər saldıqda, "baş tutan", "rəhbərliyi əlində tutan", "liderlik edən döyüşçü" kimi daha geniş və dəqiq bir məna verə bilərik. Belə ki, sərbaz sadəcə döyüşən bir şəxs deyil, həm də müəyyən bir qrupun, dəstənin, ordunun rəhbərliyinə malik və onu idarə edən, başçılıq edən bir döyüşçüdür.
Müasir Azərbaycan dilində "sərbaz" sözü əsasən "əsgər", "hərbi qulluqçu" mənalarında işlədilir. Lakin, tarixi mətnlərdə və ədəbiyyatda "sərbaz" sözü daha çox qəhrəmanlıq, cəsarət, vətənə sədaqət kimi keyfiyyətləri özündə ehtiva edən bir döyüşçü obrazını ifadə edir. Məsələn, gətirilən misalda Mir Cəlalın "Səttarxan" əsərindən götürülmüş sitatda "sərbaz" sözü, Səttarxan üsyanının iştirakçılarının sadə əsgər deyil, ümumi bir məqsəd uğrunda mübarizə aparan, üsyan ordusunun bir hissəsi olan və bu üsyanın müvəffəqiyyəti üçün mübarizə aparan qəhrəman döyüşçülər olduğunu vurğulayır. Bu kontekstdə "sərbaz" sözü yalnız hərbi mənada deyil, vətənpərvərlik və azadlıq mübarizəsi mənasında da işlənir.
Qısaca desək, "sərbaz" sözü sadəcə "əsgər" deyil, tarixi, sosial və ideoloji kontekstə görə fərqli çalarlar daşıya bilər. Onun mənası, istifadə edildiyi cümlənin və mətnin ümumi məzmununun təsirindən asılı olaraq dəyişə bilər. Lakin əsas mənası hər zaman liderlik keyfiyyətlərinə malik olan, başçılıq edən və ya qrupun bir hissəsi olan döyüşçü deməkdir.