Sonata (ital. sonata) – əsasən üç və ya dörd hissədən ibarət, instrumental musiqi əsəridir. "Sonata" sözünün kökü italyan dilindəki "sonare" (səslənmək, səs çıxarmaq) felindən gəlir. Başlanğıcda, "sonata" termini ümumi olaraq istənilən səslənən musiqi əsərini ifadə edirdi, lakin sonralar bu termin, əsasən instrumental musiqi əsərləri üçün spesifik bir məna kəsb etdi.
Sonatanın strukturu ümumiyyətlə müəyyən bir quruluşa malikdir. Ənənəvi olaraq, sonata formaya malik üç və ya dörd hissədən ibarətdir. Bu hissələrin xarakteri və tempi fərqlənir. Məsələn, bir sonata sürətli bir hissə ilə başlayır (adətən sonato alleqro forması ilə), daha yavaş və lirik bir hissə ilə davam edir (adətən adagio və ya andante tempi ilə), bəzən sürətli bir hissə ilə davam edir (scherzo, minuet və ya rondo forması ilə) və əsərin daha da dinamik və ya emosiyalı bir şəkildə bitməsi üçün bir son hissə (ənənəvi olaraq sürətli) ilə bitir. Lakin, müxtəlif dövrlərdə və müxtəlif bəstəkarlarda sonata formasında variantlar mövcuddur. Bəzi sonatalar iki hissədən, bəziləri beş və daha çox hissədən ibarət ola bilər.
Sonata anlayışı müxtəlif dövrlərdə müxtəlif mənalar kəsb etmişdir. Barokko dövründə klavisin və ya digər solo alətlər üçün yazılmış əsərlərə sonata deyilirdi. Klassik dövr (məsələn, Haydn, Mozart və Bethovenin sonataları) isə sonata formasını daha da inkişaf etdirmiş və onun strukturuna əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. Romantik dövrün bəstəkarları isə sonata formasında öz orijinal yanaşmalarını nümayiş etdirmişlər.
Sonatanın müxtəlif növləri vardır: klavir sonatası, skripka sonatası, violonçel sonatası və s. Alət tərkibinə görə sonata, solo sonata (bir alət üçün) və ya duet sonata (iki alət üçün) ola bilər. Həmçinin, sonata termini bəzi kameral musiqi əsərləri üçün də istifadə olunur. Məsələn, sonata forma əsasında yazılan simli kvartet və ya fortepiano kvintet əsərləri də bu çərçivədə qiymətləndirilə bilər.
Müasir dövrün bəstəkarları da sonata formasından istifadə edirlər, lakin bu forma tez-tez müasir musiqi texnikaları və üslubları ilə birləşdirilir. Beləliklə, sonata anlayışı davamlı inkişaf edir və müasir musiqi mədəniyyətində əhəmiyyətli yer tutur.