Sözbaz sözü Azərbaycan dilində həm sifət, həm də isim kimi işlənir. Əsas mənası "dedi-qoduçu, qeybətçi, yalançı xəbərlər yayan, söz şişirdən" şəxs deməkdir. Lüğətlərdəki qısa izahı bu mənanı əhatə etsə də, daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah edək.
Etimalogiyası: Söz "söz" və "-baz" şəkilçisindən əmələ gəlmişdir. "-baz" şəkilçisi türk dillərində "çoxluq, bolluq" mənasını ifadə edir və əsas sözlə birlikdə "sözü çox olan", "sözlə məşğul olan" mənasını yaradır. Lakin burada "söz"ün mənası müsbət deyil. Sözbaz insan yaxşı mənada çox danışan deyil, əksinə, dedi-qodu, qeybət və uydurma xəbərlər yaymaqla məşğul olan birisidir.
Məna çalarları: Sözbazın mənası kontekstdən asılı olaraq bir qədər dəyişə bilər. Məsələn, "sözbaz adam" deyərkən sadəcə dedi-qoduçuluğu nəzərdə tutmaq olar, ancaq "sözbazlıq etmə" deyərkən həmçinin, yalan danışmaq, həqiqəti təhrif etmək, şayiələr yaratmaq kimi hərəkətləri də nəzərdə tuta bilərik. Sözbaz həmçinin, sözləri şişirdərək hadisələri gerçəkdən daha böyük və ya əhəmiyyətli göstərən şəxs də ola bilər.
Cümlədə işlənməsi:
- O, sözbaz bir insandır, ona etibar etmək olmaz.
- Sözbazlıq etməklə heç nəyə nail ola bilməzsən.
- Qonşularımızın sözbazlığı bizi bezdirib.
- Bu sözbazın dediklərinə inanma, həqiqəti öyrənməyə çalış.
- Məhkəmədə şahid kimi çıxış edən şəxs həqiqətən sözbaz çıxdı, dediklərinin əksəriyyəti yalan idi.
Sinonimləri: Qeybətçi, dedi-qoduçu, xəbərçi, şayiəçi, fitnəçi (kontekstdən asılı olaraq). Bəzi hallarda "yalançı" da sinonim kimi istifadə oluna bilər.
Antonimləri: Dürüst, həqiqətsevər, etibarlı.