Şaftalı (fars. شفتالو - şaftalu): Rosaceae (gülçiçəkli) fəsiləsinin Prunus cinsinə aid, qabığı tükcüklü, ümumiyyətlə sarımtıl-çəhrayı və ya qırmızımtıl rəngli, iri tumlu, şirəli və ətirli meyvə. Meyvənin ölçüsü, rəngi və dadı müxtəlif sortlara görə dəyişir. Bəzi sortların qabığı hamar, bəzilərinin isə tüklü ola bilər. Eti, əsasən ağ, sarımtıl və ya çəhrayı rəngdə olur və şirin, turş və ya hətta acımtıl dadı ilə fərqlənir. Şaftalının ətri və dadı yetişmə səviyyəsindən və sortundan asılı olaraq dəyişir.
Şaftalı bitkisi orta hündürlükdə ağacdır və isti, mülayim iqlim şəraitində yaxşı bitir. Tarixən Qərbi Asiya (ehtimal ki, Çin) mənşəli olaraq qəbul edilir və əsrlər boyu müxtəlif regionlarda becərilib. Azərbaycan da şaftalı yetişdirilməsi üçün əlverişli coğrafiyaya malikdir və bir çox yerli sortlara sahibdir.
Məsəldəki “Şaftalı gəlməmiş tabağı gəldi” ifadəsi, əsl mənası ilə əlaqəsiz olaraq, arzu edilən şeydən əvvəl onun əvəzini, yaxud ona bənzər bir şeyin əldə olunması mənasını verir. Bu məsəldə “şaftalı” keyfiyyətli, istənilən şeyi, “tabaq” isə onun daha aşağı keyfiyyətli və ya qeyri-kafi əvəzini təmsil edir. Məsəl, gözləntilərin reallaşmaması və ya istənilən nəticə əvəzinə daha az arzuolunan bir nəticənin əldə olunması ilə bağlı ümumi bir vəziyyəti ifadə edir.
Lüğətlərdə “şaftalı” sözü tez-tez sadəcə meyvənin təsviri ilə məhdudlaşır. Ancaq daha geniş izah, bitkinin botaniki xüsusiyyətlərini, becərilməsini, coğrafi yayılmasını və mədəni əhəmiyyətini də əhatə etməlidir. Həmçinin, məsəldəki istifadəsinin kontekstini izah etməklə, sözün yalnız birbaşa mənasını deyil, həm də məcazi mənalarını da əhatə etmək daha düzgündür.