Şanalamaq (f.): Bu feil, əsasən kənd təsərrüfatı ilə bağlı bir fəaliyyəti, yəni xırman edilmiş məhsulu təmizləmək və ya ayırmaq üçün şana adlı alətin istifadəsini bildirir. Lüğətlərdəki qısa izahı – "şana ilə otu, küləşi, samanı və s.-ni yığmaq, yaymaq, atmaq, səpələmək" – fəaliyyətin ümumi mahiyyətini əks etdirir, lakin tam mənzərəni verməkdən uzaqdır. Şanalamaq hərəkəti sadəcə yığmaqdan, yaymaqdan, atmaqdan və ya səpələməkdən ibarət deyil; əslində, bu, daha çox seçmə, ayırma və təmizləmə əməliyyatını ifadə edir.
Şana adlı alət, dişləri olan bir tarak və ya tırmıq kimi düşünülə bilər. Bu alət vasitəsilə xırmanın içindəki saman, kəpək, ot və digər istənməyən hissəciklər ayrılacaq, təmizlənmiş taxıl isə ayrı bir yerdə toplanacaq. Yəni, şanalamaq prosesi, taxılı samandan, küləşdən və digər qarışıqlardan ayırmaq üçün həyata keçirilir. Bu, sadəcə materialı bir yerdən digər yerə köçürmək deyil, həm də seçmək və təmizləmək bacarığını tələb edən dəqiq bir əməliyyatdır.
Misal olaraq verilən cümlədə ("Həsi bu gün böyük xırmanın qırağını əvvəlcə çaldı, sonra şanaladı") "çalmaq" hərəkəti, xırmanın səthini düzəltmək, təmizləməyə hazırlamaq mənasını verir. Sonra isə "şanalamaq" ilə daha dəqiq seçmə və ayırma əməliyyatı həyata keçirilir. Bu, şanalamağın prosesin daha incə və dəqiq bir mərhələsi olduğunu göstərir.
Sözün etimologiyasına toxunsaq, "şana" sözünün kökü türk dillərindədir və "tarak" mənasını verir. Beləliklə, "şanalamaq" sözünün mənası, "şana ilə təmizləmək" və ya "şana ilə ayırmaq" kimi izah edilə bilər. Bu, sözün sadəcə əşya ilə fəaliyyəti deyil, həm də həmin fəaliyyətin məqsədini də aydınlaşdırır.
Qısaca, "şanalamaq" sözü, yalnız fəaliyyətin vasitəsini deyil, həm də onun dəqiq məqsədini və nəticəsini əhatə edən daha zəngin və dəqiq bir mənaya malikdir. Bu, sadəcə yığmaq, yaymaq, atmaq və səpələmək deyil, dəqiq bir seçmə və təmizləmə prosesini ifadə edir.