Şarıldama: "Şarıldamaq" felindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə əsasən "səs-küy, qarışıqlıq, çaşqınlıq" mənasında izah olunsa da, bu izah tam həcmli deyildir. Şarıldama, həm fiziki, həm də metaforik mənalarda işlənə bilən daha çoxlu məna çalarlarını özündə əks etdirir.
Fiziki məna: Şarıldama, bir çox kiçik cismin, məsələn, qum dənələrinin, quru yarpaqların, ya da kiçik daşların bir-birinə sürtülməsi nəticəsində yaranan xırda, səssiz, lakin davamlı bir səs-küyü ifadə edir. Məsələn: "Quru yarpaqların şarıldaması eşidilirdi." Bu mənada, "vızıldama", "xırıltı" və "cızıltı" kimi sözlərlə sinonim ola bilər, lakin daha yumşaq və az intensiv bir səs təəssüratı yaradır.
Metaforik məna: Şarıldama, daha geniş mənada, qarışıqlıq, çaşqınlıq, həyəcanlı və ya narahat edici bir vəziyyəti də ifadə edə bilər. Məsələn: "İmtahan zalında şarıldama baş verdi." Bu cümlədə "şarıldama" imtahan zamanı yaranan qarışıqlığı, narahatlığı, şayiələri, həyəcanlı danışmaları ifadə edir. Digər bir nümunə: "Səhər bazarının şarıldaması onu oyandırdı." Bu cümlədə "şarıldama" bazarın səs-küyünü, canlılığını, qarışıqlığını ifadə edir. Bu mənada "qarışıqlıq", "çaşqınlıq", "fəryad-figan" kimi sözlərlə sinonim ola bilər.
Etimologiya: Sözün mənşəyi "şarıltı" kimi sözlərlə əlaqəlidir. "Şarıldamaq" felinin kökü türk dillərindəki "şar" (səs, səs-küy) morfeması ilə əlaqəlidir və "-da" əlavəsi ilə isim halına gətirilir. Bu, sözün səs-küy, qarışıqlıq mənasını daha da dəqiqləşdirir.
Nəticə: "Şarıldama" sözü, sadəcə "səs-küy" mənası ilə məhdudlaşmayan, fiziki səsləri və metaforik mənaları özündə birləşdirən, zəngin bir məna çalarına malik bir sözdür. Kontekstdən asılı olaraq, həm yumşaq bir səs-küyü, həm də qarışıqlıq və çaşqınlığı ifadə edə bilər.