Tarlaşmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "tar olmaq, alaqaranlıq olmaq, qaranlıq düşmək" kimi qısaca ifadə edilməkdən daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah edilməlidir. Lüğətlərdəki qısa təriflər, sözün bütün mənalı çalarlarını əhatə etməyə bilər. "Tarlaşmaq" feli, əslində, işıq azlığının tədricən artması, gün batımından sonra yavaş-yavaş qaranlığın çöküşünü ifadə edir. Bu proses, bir anda baş verən qaranlıq düşmədən fərqli olaraq, bir müddət ərzində baş verir və havanın rənginin dəyişməsini, işığın sönməsini əhatə edir.
Etimoloji baxımdan "tarlaşmaq" feli, "tar" sözündən törəmişdir. "Tar" sözü, qaranlığı, zülməti, alaqaranlığı ifadə edir və kökü Türk dillərindəki qaranlığı ifadə edən köklərlə bağlıdır. "Tarlaşmaq" isə bu qaranlığın artması, yayılması prosesini ifadə edir. Beləliklə, "hava tarlaşdı" cümləsindəki "tarlaşdı" sözü, havanın tədricən qaranlığa bürünməsini, günəşin batması ilə əlaqədar olaraq işığın zəifləməsini və rəng dəyişikliyini bildirir. "Tarlaşan hava" ifadəsi, gözə görünən bu dəyişiklikləri daha da vurğulayır.
Fərqli cümlələrdə "tarlaşmaq" felinin istifadəsi nümunələri aşağıdakı kimidir:
- "Dağlar tarlaşan günəşə doğru uzanırdı." (Bu cümlədə "tarlaşmaq", günəşin batması və bunun nəticəsində dağların kölgəyə qərq olmasını ifadə edir.)
- "Gün tarlaşdıqca, quşlar yuvalarına qayıdırdı." (Burada "tarlaşmaq", gün batımının qaranlığa doğru keçidini və bunun təbiətə təsirini göstərir.)
- "Səma tarlaşmışdı, ulduzlar görünməyə başlayırdı." (Bu cümlə tamamilə qaranlıq düşməmişdən əvvəl, alaqaranlığın əmələ gəlməsini təsvir edir.)
Yekun olaraq, "tarlaşmaq" felinin mənası yalnız "qaranlıq düşmək" deyil, gün batımı ilə əlaqədar işıq azalması, havanın rəng dəyişikliyi və alaqaranlığın yaranma prosesini əhatə edən daha geniş bir məna daşıyır. Bu proses, tədricən baş verir və qaranlığın birdən-birə düşməsindən fərqlənir.