izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Tədriclə sözü Azərbaycan dilində "tədricən", yəni yavaş-yavaş, addım-addım, mərhələ-mərhələ, qədər-qədər, az-az olmaqla, birtəhər ardıcıllıqla, müəyyən bir vaxt ərzində baş verən prosesi bildirir. Kökü tədric felindən götürülmüşdür. Tədric isə ərəb mənşəli olub, “az-az əlavə etmək”, “qədər-qədər artırmaq” mənalarını verir. Beləliklə, “tədriclə” sözü hər hansı bir prosesin tez deyil, uzun müddət ərzində, kiçik, imperceptible addımlarla baş verdiyini vurğulayır.

Sözün əsas mənası "yavaş-yavaş, tədricən" olsa da, kontekstə görə məna çalarları dəyişə bilər. Məsələn, "insan hər şeyə tədriclə alışır" cümləsində "tədriclə" sözü alışma prosesinin zamanla baş verdiyini, qəfil deyil, bir müddət ərzində reallaşdığını göstərir. Digər nümunədə isə, "...Firiduna elə gəldi ki, onu da yavaş-yavaş, tədriclə çürütmək üçün [zindana] salmışlar" cümləsində "tədriclə" sözü Firidunun zindanda fiziki və ya ruhi olaraq tədricən məhv edilməsini, yavaş-yavaş zəifləməsini, tükənməsini bildirir. Bu cümlədə "tədriclə" sözü, yalnız fiziki zəifləməyə deyil, eyni zamanda psixoloji təsirin də zamanla artmasını nəzərdə tutur.

Yəni "tədriclə" sözü həm fiziki, həm də metaforik mənada işlənə bilər. Fiziki mənada bir şeyin ölçüsünün, kəmiyyətinin artması və ya azalması zamanla baş verərsə, metaforik mənada isə hər hansı bir prosesin (məsələn, inkişaf, tənəzzül, alışma, unutma) yavaş-yavaş və mərhələli şəkildə baş verməsini bildirir. Bu səbəbdən də sözün mənasını yalnız "yavaş-yavaş" kimi əvəz etmək həmişə dəqiq olmur. Çünki "yavaş-yavaş" sözü zaman amilini vurğulayır, "tədriclə" isə həm zamanı, həm də prosesin mərhələli, ardıcıl xarakterini ifadə edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz