Təhər-töhür sözü Azərbaycan dilində xarici görünüş, görkəm mənasında işlənir. Lakin bu mənanın tərkibində, əksər hallarda, istehza və ya mənfilik çaları üstünlük təşkil edir. Yəni, söz bir şeyin və ya birinin görünüşünü təsvir etməklə yanaşı, həmin görünüş haqqında danışanın mənfi və ya istehzalı münasibətini də ifadə edir. Bu mənada, “təhər-töhür” sözü sadəcə “görünüş” və ya “görkəm” sözlərinin sinonimi deyil, əlavə konnotasiyaları özündə ehtiva edir.
Sözün etimologiyası haqqında dəqiq məlumatlar mövcud deyil. Lakin, “təhər” və “töhür” komponentlərinin hər birinin müstəqil olaraq da işləndiyi müşahidə olunur. Bu komponentlərin mənaları tam aydın olmasa da, “təhər”in “şəkil, qiyafə” ilə, “töhür”ün isə “quruluş, quruluşa aid” mənaları ilə əlaqələndirilməsi mümkündür. Bu ehtimala əsasən, “təhər-töhür”ün bir növ redondanslı bir birləşmə olduğunu, yəni bir mənanın iki fərqli, lakin yaxın mənalı sözlə təkrarlanaraq vurğulandığını demək olar. Bu redondanslıq, sözün ifadə etdiyi istehza və mənfilik çalarını daha da gücləndirir.
Cümlədə necə işləndiyi nümunələri:
- “Təhər-töhürünə baxın, necə də qəribə geyinib!” (burada “təhər-töhür” danışanın qəribə geyimə mənfi münasibətini ifadə edir)
- “O kişinin təhər-töhüründən heç xoşuma gəlmədi.” (burada söz, danışanın xarici görünüşdən narazılığını ifadə edir)
- “Filmin qəhrəmanı, təhər-töhürünə baxmayaraq, çox yaxşı ürəkli idi.” (burada, birinci baxışda mənfi təəssürat yaradan görünüşün əsl xarakterlə uyğunsuzluğuna işarə edilir)
Ümumiyyətlə, “təhər-töhür” sözü danışıq dilində daha çox işlənir və yazılı dildə daha az rast gəlinir. Sözün əsasən istehza və ya mənfilik çalarına malik olması onun ədəbi dildə daha az işlənməsinin səbəblərindən biri ola bilər. Lakin, sözün konteksindən asılı olaraq, neytral və ya hətta müsbət mənada da işlədilməsi mümkündür, lakin bu hallar daha az rast gəlinir.