Tərs sözü Azərbaycan dilində həm isim, həm də sifət kimi işlənir. Əsas mənası "bir şeyin əks tərəfi, arxası, dalı" olmaqla yanaşı, daha geniş kontekstlərə malikdir. Sözün mənşəyi türk dillərinə aiddir və əsasən "əks", "geri", "qarşı" kimi mənaları əks etdirir.
İsim kimi istifadəsi: "Tərs" sözü isim kimi bir şeyin əks tərəfini, arxasını, dalını ifadə edir. Misal üçün: "Stolun tərsini sildi", "Ayağının tərsini yerə vurdu" cümlələrində olduğu kimi. Bu mənada "tərs" sözü "arxa", "dal", "əks tərəf" sözləri ilə sinonimdir. Lakin, bu sinonimlərin hamısı hər zaman "tərs" sözü ilə əvəz oluna bilməz. Məsələn, "gecənin tərsi" demək olmaz, "gündüzü" demək olar. Bu, "tərs" sözünün bir fiziki əksliyə istinad etdiyini göstərir.
Sifət kimi istifadəsi: "Tərs" sözü sifət kimi istifadə olunarkən daha geniş məna kəsb edir. Bu mənada o, əsasən "əks istiqamətli", "qarşı", "təzadlı", "qeyri-adi", "başqa cür" kimi mənaları ifadə edir. Misal üçün:
- "Tərs davranış": Normal davranışdan fərqli, qeyri-adi davranış.
- "Tərs adam": Qəribə, gözlənilməz davranışları olan adam.
- "Tərs külək": Əks istiqamətdən əsən külək.
- "Tərs-tərəfli": İki tərəfli, ikitərəfli.
Sifət kimi işləndiyində, "tərs" sözü kontekstdən asılı olaraq müxtəlif emosiyalar ifadə edə bilər. Bəzən qınağı, bəzən isə marağı ifadə edə bilər. "Tərs bir hadisə" deyərkən, qeyri-adi və gözlənilməz bir hadisədən danışırıq. "Tərs bir qəhrəman" deyərkən isə, adi qəhrəmanlardan fərqli, özünəməxsus xüsusiyyətləri olan bir qəhrəmandan danışırıq.
Verilən nümunədə ("Nəzarətçi söyüş söydü və sağında dayanmış növbətçinin qırmızı yanağına əlinin tərsi ilə ağır bir şillə vurdu") "tərs" sözü ismin bir növüdür və "əlinin arxa tərəfi" mənasında işlənir.