Toxum (fars. تخم - toxum) – Ali bitkilərin çoxalması üçün xidmət edən, mayalanmış yumurta hüceyrəsinin inkişaf etmiş halıdır. Toxum, əsasən iki əsas hissədən ibarətdir: rüşeym və toxum örtüyü (qabıq). Rüşeym, gələcək bitkinin embrionudur və qida ehtiyatları ilə təmin olunmuş halda, əlverişli şəraitdə cücərmək və yeni bitki meydana gətirmək qabiliyyətinə malikdir. Toxum örtüyü isə rüşeymi mexaniki zədələnmələrdən, qurumadan və digər mənfi amillərdən qoruyur. Bəzi toxumlarda endosperm adlanan qida ehtiyatı da mövcuddur. Endosperm, rüşeymin inkişafı üçün zəruri olan qida maddələri ilə zəngindir.
Toxumun forması, ölçüsü, rəngi və quruluşu müxtəlif bitki növlərində çox müxtəlifdir. Məsələn, günəbaxan toxumu iri və yağlı olur, xardal toxumu isə xırda və kəskin ətirlidir. Toxumların yayılma mexanizmi də fərqlidir: bəzi toxumlar külək vasitəsilə, bəziləri su vasitəsilə, bəziləri isə heyvanlar vasitəsilə yayılır. İnsanlar da əkinçilikdə toxumlardan geniş istifadə edir. Toxumların keyfiyyəti, cücərmə qabiliyyəti və məhsuldarlığı böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Toxum sözü, gündəlik dil istifadəsində daha geniş məna da kəsb edir. Məsələn, "fikir toxumu" ifadəsi yeni bir ideyanın əmələ gəlməsini, "nifaq toxumu əkmək" ifadəsi isə qarşıdurma və anlaşılmazlığa səbəb olmağı bildirir. Bu mənalar, toxumun yeni həyatın, inkişafın və potensialın simvolu kimi metaforik istifadəsinə əsaslanır.
Farsca kökünə ("تخم" - toxum) əsaslanan bu söz, Azərbaycan dilinə qədim dövrlərdə daxil olmuş və geniş yayılmışdır. Dil tarixində sözün mənasının zamanla dəyişmədiyini, lakin istifadə sahəsinin genişləndiyini müşahidə etmək olar.