Toxunulmaz sifəti əsasən "vaxtı çatana qədər qorunub saxlanılan, istifadə olunmayan, sərf olunmayan, işlənməyən" mənasını ifadə edir. Lakin bu tərif kifayət qədər dar çərçivədə qalır və sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Toxunulmazlıq, sadəcə istifadə edilməməkdən daha çox, müəyyən bir qoruma və müqəddəsliyin, toxunulmazlığın mövcudluğunu ifadə edir.
Etimoloji baxımdan "toxunulmaz" sözü "toxun-" fel kökünə "-maz" məhdudlaşdırıcı şəkilçisinin əlavə olunması ilə yaranıb. "Toxun-" felinin kökü "dəymək", "əlaqəyə girmək" mənasını ifadə edir. "-maz" şəkilçisi isə bir əməlin mümkün olmamasını, qadağan olunmasını bildirir. Beləliklə, "toxunulmaz" sözü əslində "toxunula bilməz", "dəyilə bilməz", "əlaqəyə girilə bilməz" kimi də başa düşülə bilər.
Bu məna müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar əldə edir. Məsələn, "toxunulmaz sənəd" deyərkən, sənədin qorunması, onun əhəmiyyətinin və dəyişdirilməsinin qadağan olunmasının vurğulanır. "Toxunulmaz ərazi" ifadəsində isə həmin ərazinin müəyyən qanunlar, qaydalar və ya beynəlxalq sazişlər tərəfindən qorunması, oraya girişin məhdudlaşdırılması nəzərdə tutulur. "Toxunulmaz sərvət" ifadəsində isə maddi varlığın qorunub saxlanması ilə yanaşı, onun müqəddəsliyi, əhəmiyyəti də vurğulanır.
Ümumi olaraq, "toxunulmaz" sifəti həm fiziki, həm də metaforik mənada işlədilə bilər. O, qorunma, müdafiə, müqəddəslik, əhəmiyyət, toxunulmazlıq kimi anlayışları ifadə edir və kontekstdən asılı olaraq mənasını dəyişə bilir. Bu səbəbdən, sadəcə "istifadə olunmayan" kimi dar mənada izah edilməməli, daha geniş və dərin təhlil edilməlidir.