Tövbə (ər. توبة - tauba) sözü ərəb mənşəli olub, əsas mənası "dönüş", "qayıdış", "peşmançılıqla əvvəlki həyat tərzindən imtina etmək" deməkdir. Lüğətlərdə sadəcə "etdiyi pis əməldən peşman olub bu işi daha etməyəcəyinə söz vermək, əhd etmək" kimi qısaca izah olunsa da, daha geniş və dəqiq bir izah tələb edir.
Tövbə, sadəcə bir söz deyil, həm də dini və fəlsəfi bir anlayışdır. İslam dinində tövbənin əhəmiyyəti böyükdür. Allahın mərhəmətinin sonsuz olduğunu və tövbə edən bəndələri bağışladığını vurğulayan bir anlayışdır. Bu kontekstdə tövbə, yalnız peşmançılıqdan və söz verməkdən ibarət deyil, həm də pis əməldən çəkinmək, Allahdan bağışlanma istəmək və gələcəkdə belə əməllərdən uzaq durmaq üçün səy göstərməyi əhatə edir. Əsl tövbə, ürəkdən gələn bir dəyişiklik, həyat tərzində köklü bir dönüş deməkdir.
Cümlədə işlənməsinə gəldikdə isə "Camaat: Hacının tövbəsi bizə lazım deyil" cüməsində tövbə səmimiliyə şübhə ilə yanaşma, hacı tərəfindən edilən tövbənin səmərəsiz və ya etibarsız hesab olunması mənasında işlənmişdir. Yəni, tövbə sadəcə bir söz deyil, hərəkətlərlə təsdiqlənməli olan bir vəziyyətdir. Bu cümlədə tövbənin əsl mənasından fərqli olaraq, yalnız dil üzərindən edilən, sözlə ifadə olunan lakin həqiqi peşmanlığı əks etdirməyən bir hərəkət kimi qəbul edildiyini görürük.
Başqa cümlələrdə tövbənin necə işlənə biləcəyinə dair nümunələr:
- O, əməlindən tövbə etdi və həyatını dəyişdi.
- Allah tövbələri qəbul edəndir.
- Səmimi tövbə hər şeyi düzəldir.
- Tövbə etmədən yaşamaq çətindir.
Göründüyü kimi, tövbə sözünün işlənməsi kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar verə bilir. Ancaq əsas mənası hər zaman peşmançılıq, dəyişiklik və yenidən doğulmadır.