Ürəyəyatan sifəti, əsasən, insanların xarici görünüşünə və davranışlarına aid edilir və xoşagəlməzlik, cəlbedicilik, sevgi doğuran keyfiyyətləri ifadə edir. Lüğətlərdəki "xoşagələn, gözəşirin, gözəgəlimli, bəyənilən, cazibəli" kimi təriflər onun əsas mənasını əks etdirir, lakin bu məna daha geniş və dərin təfsirə malikdir.
Ürəyəyatan, sadəcə fiziki gözəllikdən deyil, həm də daxili keyfiyyətlərdən – xarakterin yumşaqlığından, davranışın səmimiyyətindən, səmimi və mehriban münasibətdən qaynaqlanan bir cəlbedicilikdir. Bu söz, insanın bütün varlığı ilə – görünüşü, davranışı, nitqi və hətta səsi ilə – başqalarında müsbət təəssürat yaratma qabiliyyətini ifadə edir. "Ürəyəyatan" sözü, bir insanın özü ilə rahat və xoş ünsiyyət qurmağa təhrik etdiyini, ona yaxınlaşma istəyini oyadır.
Misal olaraq, verilən cümlədəki "amma elə ürəyəyatan oğlan" ifadəsi, oğlanın fiziki görünüşünün "kor-kobud" olmasına baxmayaraq, onun davranışının, xarakterinin və ya bəlkə də daxili aləminin insanları özünə cəlb edə biləcək qədər xoş və cazibədar olduğunu göstərir. Yəni, fiziki cəhətdən ideal olmayan bir insanın belə, ürəyəyatan keyfiyyətləri sayəsində bəyənilə biləcəyini vurğulayır.
Sözün etimologiyasına gəldikdə isə, "ürək" sözünün "qəlb, ruh, hisslər" mənasını daşıdığını nəzərə alsaq, "ürəyəyatan" sözü "qəlbi tutan, ruhu oxşayan, hissləri oyatmağa qadir olan" kimi də izah edilə bilər. Bu, sözün sadəcə "xoş görünüş"dən daha geniş bir məna daşıdığını bir daha təsdiq edir.
Fərqli cümlələrdə istifadə:
- Onun ürəyəyatan təbəssümü hamını valeh etdi.
- Səssiz, sakit, amma ürəyəyatan bir insan idi.
- Ürəyəyatan musiqisi hamını sakitləşdirdi.