Variasiya [lat. variatio – dəyişiklik, dəyişmə] musiqi terminidir. Əsas musiqi mövzusunun, onun ayrı-ayrı elementlərini (ritm, melodiya, harmoniya, temp, faktura və s.) dəyişdirmək yolu ilə başqa şəklə salınması prosesinə və ya nəticədə əldə edilən yeni formaya deyilir. Variasiya, əsas mövzunun özünəməxsusluğu qorunmaqla, müxtəlif üsullar vasitəsilə onun bədii yenilənməsi, inkişaf etdirilməsi, zənginləşdirilməsi deməkdir. Bu dəyişikliklər sadəcə bəstəkarın təxəyyülünə və kompozisiya quruluşuna bağlıdır. Variasiyalar mövzunun transpozisiyası, ritmik dəyişikliklər, melodik bəzəklər, harmonik zənginləşdirmə və ya fakturanın dəyişdirilməsi kimi müxtəlif texnikalar vasitəsilə həyata keçirilə bilər.
Variasiyaların əsas məqsədi əsas mövzunun bədii potensialını tam açmaq, onun ifadə imkanlarını genişləndirməkdir. Əsas mövzu bir növ "əsas" rolunu oynayır, variasiyalar isə bu əsasın üzərində qurulan müxtəlif "variantlar" və ya "inkişaflar"dır. Bunlar bir-birindən çox fərqlənə bilər, fərqli əhval-ruhiyyə və ifadə vasitələri əsasında yaradıla bilər. Məsələn, bir variasiya əsas mövzunun hüznlü, başqa birisi isə şən, əyləncəli bir versiyası ola bilər.
Variasiya texnikası yalnız musiqidə deyil, digər incəsənət növlərində də geniş istifadə olunur. Məsələn, ədəbiyyatda bir mövzunun, rəssamlıqda bir kompozisiyanın müxtəlif interpretasiyaları variasiya prinsipi əsasında yaradıla bilər. Lakin musiqidə variasiya texnikası daha mükəmməl inkişaf etmiş və özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir.
Bir cümlədə nümunə: Bəstəkar əsas mövzunu beş fərqli variasiya ilə zənginləşdirərək əsərin emosional təsirini artırıb.
Başqa bir cümlədə nümunə: Sonata əsas mövzunun təkrarlanan və getdikcə mürəkkəbləşən variasiyalarından ibarətdir.