Metastaz (yun. metastasis – yerdəyişmə) tibbdə xərçəng hüceyrələrinin ilkin şişdən bədənin digər hissələrinə yayılma prosesini ifadə edir. Bu yayılma, xərçəng hüceyrələrinin qan və ya limfa damarları vasitəsilə hərəkət etməsi və orqanizmin başqa yerlərində yeni şişlər əmələ gətirməsi ilə baş verir. İlkin şişdən ayrılan xərçəng hüceyrələri bədənin müxtəlif yerlərində, məsələn, sümüklərdə, qaraciyərdə, ağciyərlərdə və ya beyində yeni koloniyalar yarada bilərlər. Bu yeni şişlər, ilkin şişlə eyni genetik tərkibə malikdir və buna görə də eyni növ xərçəng olaraq təsnif edilir.
Metastaz prosesi çox mürəkkəb və hələ tam olaraq aydınlaşdırılmamışdır. Ancaq, xərçəng hüceyrələrinin yayılmasına bir çox amillər təsir edir. Bunlara xərçəng hüceyrələrinin öz xüsusiyyətləri (məsələn, invazivlik, metastatik potensial), qan və limfa damarlarının vəziyyəti, immun sisteminin cavabı və s. daxildir. Metastazın inkişafı xərçəngin ağırlaşması və ölüm riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
Metastazın aşkarlanması müalicə üsulunun seçilməsində çox əhəmiyyətlidir. Metastazın olub-olmaması və yayılma dərəcəsi xərçəngin mərhələsini müəyyən etmək üçün istifadə olunur. Müalicə üsulları metastazın yerləşməsindən, xərçəngin növündən və xəstənin ümumi vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Müalicə üsullarına cərrahi əməliyyat, kimyəvi terapiya, şüa terapiyası və hədəf terapiyası daxildir.
Qısacası, metastaz xərçəngin ən təhlükəli xüsusiyyətlərindən biridir və onun inkişafının qarşısını almaq və ya gecikdirmək üçün erkən aşkarlama və müvafiq müalicə çox vacibdir. Bu proses haqqında daha çox məlumat əldə etmək və xərçəng riskinin azaldılması üçün sağlam həyat tərzi vacibdir.