Üzgünləşmək (f.): Bu feil, əsasən fiziki və ya emosional tükənməni, taqətdən düşməni, yorulmanı və üzüntünü ifadə edir. Lüğətlərdə qeyd olunan "üzgün hala gəlmək, taqətdən düşmək, yorulmaq, üzülmək, əldən düşmək, zəifləmək" tərifləri ümumi mənanı əks etdirir, lakin daha geniş və dəqiq bir təsvir tələb olunur.
Mənşəyi: Feilin mənşəyi "üzgün" sözündən törəmədir. "Üzgün" sözü öz növbəsində "üz" (çöhrə, sima) və bir sıra əlavə mənalar yaradan məlum olmayan kökdən əmələ gəlib. "Üzgün" sözü fiziki və ruhi tükənməni, əsəbiyyəti, qəmli və kədərli bir vəziyyəti ifadə edir. "Üzgünləşmək" isə bu vəziyyətə keçmə prosesini bildirir.
Mənasının nüansları: "Üzgünləşmək" feili sadəcə yorulmanı deyil, daha kompleks bir vəziyyəti ifadə edə bilir. Bu vəziyyət həm fiziki, həm də ruhi səbəblərdən yarana bilər. Məsələn:
- Fiziki tükənmə: "Uzun gedişdən üzgünləşmişdi." Bu cümlədə fiziki yorğunluq ön plana keçir.
- Emosional tükənmə: "Sevgilisi ilə dalaşdıqdan sonra üzgünləşdi." Burada emosional səbəblərdən yaranan bir tükənmə və üzüntü ifadə olunur.
- Xəstəlikdən zəifləmə: "Xəstəlikdən üzgünləşərək çarpayıda uzanırdı." Burada xəstəlik səbəbi ilə yaranan fiziki və ruhi zəiflik əks olunur.
- Ümidsizlik: "Bir neçə dəfə uğursuzluğa düçar olduqdan sonra tamamilə üzgünləşdi." Bu cümlədə ümidsizliyin yaratdığı tükənmə əks olunur.
Cümlədə işlənməsi: "Üzgünləşmək" feili müxtəlif cümlə quruluşlarında işlənə bilər. Həm müstəqil, həm də asılı fel kimi işlənir və müxtəlif əlavələrlə genişləndirilə bilər. Məsələn, "Üzgünləşmək", "çox üzgünləşmək", "birdən üzgünləşmək", "əsəbləşib üzgünləşmək" kimi ifadələr mənanı daha da dəqiqləşdirir.
Yekun: "Üzgünləşmək" feili, sadəcə yorulmanı deyil, fiziki və emosional tükənmənin, üzüntünün, əldən düşmənin və ümumiyyətlə, həm fiziki, həm də psixoloji bir zəifliyin ifadəçisidir. Bu feilin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.